Beste edozein bezalako liburu bat zirudien, azal gogorrak zituen, gorriak, urre-koloreko ertz batekin. Lodi eta handi samarra zen, lehengo liburuak lakoa, astuna eta irekitzea apur bat kosta egiten zen liburu haietakoa. Nire bulegoko mahai gainean topatu nuen, “Cienpasos”ko alkatetzan, nire izenean paketatuta zetorren eta ez zeukan igorlerik. Bitxia izan zen hasieratik, eta harrigarria hura irekitzea bururatu zitzaidanean.
Urtarrilaren zazpia zen, Errege egunaren biharamuna. Opariaren emaileaz galdetu nuen, eta inork ez zidan erantzun, Gabonetako opari anonimo gisa agertu omen zen han. Paketea eskuetan hartzean, haren pisua nabaritu nuen, eta irekitzean izenburuak harritu ninduen: “Ez zara ezertaz jabetzen”. Inozente eguneko txantxa bat zirudien, baina Errege egunaren biharamunean.
Irakurri nahi izan nuenean gertatu zen harrigarriena, ezin izan nuen-eta: esaldiek ez zuten zentzurik eta hitzak desordenatu egiten ziren irakurri ahala. Neure begiekin ikus nezakeen, eta egiaztatu ere bai paragrafo bat berrirakurri gura nuenean: berbak, komak, puntuak… aldatu egiten ziren, beti zentzugabetasunaren ordenari eutsiz. Orrialdeen zenbakiak nahastuta zeuden, nahiz eta liburuaren lodierak beti berdina zirudien, ezin izan nituen haren orriak zenbatu, kopuruz ere aldatu egiten ziren. Liburuaren amaierako esaldia bakarrik irakur zitekeen: “Ez zara ezertaz jabetzen”.
Harritu egin ninduen norbaitek hainbeste diru xahutzeak liburu ergel, eta magiko, bat koadernatzen, baldin eta horrela deitu ahal bazitzaion berba eta esaldien nahasmendu etengabeari. Eta bukaerako esaldia… Zerbait arraroa bazegoen hartan guztian. Hala ere, azkenean ez nion jaramonik egin eta nire beharrarekin jarraitu nuen.
Gau hartan, ordea, ezin izan nuen lasai lo egin; liburu bitxiak jakingura piztu zidan, halako moldez non ezin bainuen burutik kendu benetan liburu bizia zela: hitzen mugimenduagatik, esaldien aldaketagatik, orri-kopuruaren aldaketagatik… eta oro har guztiagatik.
Txundituta eta hori guztia ulertu ezinik, Enrique lehengusuari eroatea erabaki nuen, Literaturaren Teorian eta Literatura Konparatuan doktorea zen; inork lagundu ahal bazidan, bera zen. Hala ere, irakurtzen saiatu zen arren, nik legez, ezin izan zuen. Harritu egin zuen esaldiak aldatzeak, letrak dantzatzeak eta orri-kopuruaren koherentziarik ezak. Sekula ez zuen halakorik ikusi. Dena oso bitxia zen.
Orri bat eta bestea irakurtzen saiatu ostean, liburua ehun bat aldiz ireki eta itxi ondoren, oharrak eta oharrak eta ohar gehiago hartu eta gero, haiek zentzurik ez zutela ondo egiaztatzeraino, Aniceto jaunari, berak Unibertsitatetik ezagutzen zuen filosofo eta pentsalariari, eroateko aholkatu zidan.
Filosofoak, nik eta nire lehengusu Enriquek bezala, ehun bat aldiz ireki eta itxi zuen liburua, betaurrekoekin irakurri zuen, betaurreko barik, lupa bidez, jiratuz, ahuspez irakurtzen saiatu zen, lerro artean, burua hainbat angelutatik mugituz, beste mila eratara… baina ezin izan zidan ezer argitu. Liburu tranpatia zen, zibilizazio ezezagun bateko hieroglifiko bat baino okerragoa. Azkenean, liburu astun hura itzuli eta esan zidan: «Beti egongo dira ulertzeko gai ez garen gauzak; hau da horietako bat», eta bakean uzteko eta ahazteko aholkatu zidan. etengabeko «Hauxe bai filosofo txatxua!» egin nuen neure artean. Hala ere, ahaztu baino ezin nuenez egin, ahaztu egin nuen liburua.
Egun batean, nire biloba ekarri zuten etxera zaindu genezan. Mutiko bikaina da, gure etxeari bizitasun apur bat ematen dio berriro, lehenago bezala, barre-hotsarekin paretetan eta pausoen desordenarekin lurrean. Pilotarekin jolasean utzi nuen. Hala ere, nire idaztegira joan nintzenean, lurrean alfonbra gainean etzanda topatu nuen, liburu bitxi hura irekita zuela; irakurtzen ari zen. Hori zirudien behintzat, orri bakoitzean pixka batean entretenitu eta tarteka irribarre egiten baitzuen. Hurbildu nintzaion eta galdetu nion: «Zertan ari zara?». Irakurtzen ari zela erantzun zidan, eta ea liburuak zer esaten zuen galdetu nionean, irribarrea ezpainetan zuela, «umeen gauzak» esan zidan, eta lasterka joan zen kalera baloiarekin jolastera.
©F. Urien
